Cá Koi là một trong những loài cá cảnh phổ biến và được nhiều người ưa chuộng nhất hiện nay. Với vẻ đẹp cân đối của thân hình, sắc màu rực rỡ của vây đuôi và ý nghĩa phong thủy tốt lành, cá Koi ngày càng trở nên quen thuộc trong các ao hồ sinh thái, vườn thẳm cũng như trang trí trong nhà.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhiều người nuôi cá Koi đã phản ánh về tình trạng cá thường xuyên cọ mình, cạ mình vào các vách thành hồ, góc bể, khiến bị mất màu đẹp và bong tróc vẩy. Đây được xác định là một trong những bệnh thường gặp ở cá Koi, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, sinh trưởng và tăng tỷ lệ chết của cá.
Vậy nguyên nhân do đâu dẫn đến hiện tượng cá Koi cạ mình thường xuyên? Cách nhận biết ban đầu cũng như các biện pháp điều trị và phòng tránh sao cho hiệu quả, hãy cùng tìm hiểu ngay sau đây!
Hiện tượng cá koi cạ mình vào thành bể
Hành vi cá koi cọ xát mình vào thành bể cần được chú ý và xử lý kịp thời, vì nó có thể cho thấy sự bất ổn về môi trường sống hoặc tình trạng sức khỏe của cá.
Khi cá koi bơi nhanh, lao mình xuống đáy bể rồi cọ xát mạnh bụng và hông của chúng vào thành bể hay các vật thể trong bể như đá, ống hút nước, cây trồng… thậm chí đến mức bong tróc vảy và da thịt bị trầy xước, chúng ta gọi đó là hiện tượng cá koi cạ mình.
Nguyên nhân dẫn đến hành vi này có thể do sự thiếu thoải mái, khó chịu về môi trường nước như nhiệt độ quá cao/quá thấp, độ pH không phù hợp, ô nhiễm amoni và nitrit, thiếu oxy hòa tan. Ngoài ra ký sinh trùng, vi khuẩn hoặc virus gây bệnh cũng có thể khiến cá mất kiểm soát và lao mình cọ xát mạnh như vậy. Đôi khi nguyên nhân chỉ đơn giản là do tình trạng stress, lo âu kéo dài ở cá.
Dù nguyên nhân là gì, hành vi cọ mình quá mức này cần được can thiệp kịp thời. Cá koi bị thương, da và vảy bị tổn thương sẽ dễ mắc các bệnh ngoài da như nấm, ký sinh. Nghiêm trọng hơn, vết thương hở có thể là cửa ngõ cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng huyết, dẫn đến tử vong.
Điều quan trọng nhất lúc này là phải cách ly ngay những chú cá bị cạ mình ra khỏi bể chung. Kiểm tra các thông số môi trường nước và điều chỉnh về mức lý tưởng cho cá koi. Tìm nguyên nhân gốc rễ dẫn đến hành vi bất thường này và xử lý triệt để. Chăm sóc vết thương cho cá, dùng thuốc kháng sinh nếu cần để phòng nhiễm trùng. Đảm bảo dinh dưỡng, môi trường ổn định, tránh stress để giúp cá koi hồi phục nhanh chóng.
Xem thêm: Cá Koi bị lồi mắt có nguy hiểm không? Cách điều trị hiệu quả
Nguyên nhân khiến cá koi hay cạ mình
Nguyên nhân khiến cá Koi thường xuyên cạ mình, đâm mình vào thành bể có thể do một số lý do sau:
Bệnh sán mang cá, sán da cá
Bệnh sán ở cá koi là mối nguy hại thường trực đe dọa sức khỏe và tính mạng của cả đàn cá. Có 2 loại sán chính gây hại cho cá koi là sán mang và sán da.
- Sán mang cá (Dactylogyrus spp.) là loài sán nguy hiểm, ký sinh bám vào mang cá. Chúng có 4 đốt, thân dẹt, kích thước nhỏ, khoảng 0.5 mm. Sán mang sống bám chặt vào mang, dùng răng và móc hút máu cá koi. Một con cá bị nhiễm hàng ngàn con sán mang sẽ bị suy nhược và chết dần.
- Sán mang đẻ rất nhanh, một con có thể đẻ hàng trăm quả trứng mỗi ngày. Trứng rụng xuống đáy ao hồ, nở thành ấu trùng sau khoảng 1 tuần và lây nhiễm sang cá. Chỉ sau 15 ngày, chúng trưởng thành và bắt đầu đẻ trứng, duy trì vòng đời.
- Sán da cá (Gyrodactylus spp.) cũng là loài sán nguy hiểm, ký sinh trên da và vây cá. Chúng cũng hút máu và phá hủy các tế bào da cá koi. Sán da nhỏ hơn sán mang, kích thước 0.2 – 0.5mm nhưng sinh sản cực nhanh. Một con có thể sinh hàng ngàn con mới chỉ sau 24 giờ.
- Cả hai loại sán này đều gây ngứa ngáy dữ dội cho cá koi, khiến chúng quẫy đạp, cọ xát mình vào đáy và thành bể để giảm ngứa. Ngoài ra còn khiến cá bỏ ăn, suy nhược và dễ mắc thêm các bệnh khác.
Để phòng trị bệnh sán, cần đảm bảo môi trường nước sạch, thay nước thường xuyên. Sử dụng thuốc diệt sán định kỳ như Levamisole, Praziquantel hay muối. Khi phát hiện dấu hiệu bệnh, nên cách ly và điều trị ngay lập tức để tránh lây nhiễm.
Xem thêm: Các bệnh của cá Koi và cách điều trị bệnh an toàn hiệu quả
Bệnh rận cá
Bệnh rận cá ở cá koi là mối đe dọa lớn đến sức khỏe và tính mạng của cả bầy cá. Đây là loại ký sinh trùng máu nguy hiểm, sinh sản nhanh và hút máu gây hại cho cá.
Rận cá có tên khoa học là Argulus spp, thuộc lớp Branchiura. Chúng có hình dạng giống đĩa tròn, kích thước từ vài mm đến 1cm. Mặt dưới phẳng của rận có nhiều gai và móc giúp bám chặt vào da cá. Ở giữa thân là miệng với vòi nhọn có thể đâm xuyên da cá để hút máu.
Khi một con rận cá cắn vào da cá, nó tiết ra một chất hấp dẫn khiến nhiều con rận khác tìm đến. Chúng tập trung cắn cá thành từng đám lớn, khiến da và thịt cá bị tổn thương trầm trọng, thậm chí tạo thành các lỗ thủng hoặc vết loét sâu hoại tử.
Rận cá còn là vector truyền bệnh nguy hiểm cho cá như bệnh đốm trắng, phù mang, thối mang. Nếu không được điều trị kịp thời, cá koi bị rận cá tấn công sẽ suy kiệt dần, bỏ ăn và chết.
Xem thêm: Cám Hikari cho cá Koi: Thức ăn cá Koi tốt nhất trên thị trường hiện nay
Chất lượng nước kém
Chất lượng nước bể kém cũng là nguyên nhân khiến cá koi thường xuyên cạ mình. Tình trạng nước bẩn, đục; hàm lượng amoni, nitrit cao; môi trường axit hoặc kiềm quá mức,… sẽ gây kích ứng da cá, làm cá cảm thấy khó chịu.
Do đó, cá sẽ bơi lội, cọ mình liên tục để giải tỏa cảm giác khó chịu đó. Nếu để tình trạng này kéo dài, da và vảy cá sẽ bị tổn thương, nhiễm trùng. Thậm chí gây ra bệnh trạng nguy hiểm như phù da, hoại tử vây,… do nhiễm độc.
Thiếu oxy trong nước
Khi hàm lượng oxy hòa tan trong nước thấp, cá koi buộc phải lội nhanh hoặc ngoi mình lên mặt nước thường xuyên hơn để hít thở. Quá trình này cũng khiến cho cá phải cọ xát nhiều hơn vào các vật thể xung quanh, gây trầy xước và mất màu sắc của vảy.
Nguyên nhân khiến hàm lượng oxy giảm có thể do mật độ, kích cỡ cá quá lớn so với thể tích bể; dòng nước kém, ít được đổi mới; hệ thống lọc, sục khí hoạt động kém,…
Xem thêm: Hướng dẫn cách nuôi cá koi không bị chết đúng chuẩn hiệu quả
Hướng dẫn cụ thể cách điều trị cá koi cạ mình
Khi phát hiện cá koi có hiện tượng cạ mình thường xuyên, cần tiến hành điều trị sớm để tránh tình trạng nặng hơn có thể dẫn đến tử vong. Cụ thể các bước điều trị khi cá koi bị ngứa cạ mình như sau:
- Khi phát hiện cá koi trong bể nuôi bị mắc các bệnh ký sinh trùng như sán, rận, điều đầu tiên cần làm là vớt cá bị bệnh ra khỏi bể chính để cách ly riêng. Việc này nhằm ngăn chặn sự lây lan của bệnh tật sang các cá thể koi khỏe mạnh khác. Sau khi cách ly cá bệnh, tiến hành thay khoảng 20-30% lượng nước trong bể nuôi chính để loại bỏ mầm bệnh.
- Tiếp theo, cần quan sát cẩn thận từng cá thể koi bị bệnh để xác định chính xác chúng bị nhiễm sán hay rận. Căn cứ vào mức độ lây nhiễm, người nuôi có thể lựa chọn cách điều trị phù hợp như sau:
- Nếu cá mới nhiễm bệnh ở giai đoạn sớm, lượng ký sinh trùng còn ít. Đối với trường hợp nhiễm sán da, sán mang: Sử dụng thuốc diệt sán chuyên dùng cho thủy sản là Praziwantel với liều lượng khuyến cáo là 2g/1m3 nước. Dùng 2 đợt cách nhau 2 ngày, trước mỗi đợt cần thay khoảng 20% lượng nước. Ngoài ra, có thể trộn 6g thuốc Praziwantel với 30kg thức ăn viên của cá để tăng hiệu quả điều trị.
- Với rận cá: Dùng nhíp y tế để gắp bỏ rận khỏi cơ thể cá, sau đó sát trùng vết thương bằng các dung dịch sát trùng như thuốc tím, povidine, betadine… trong 5 – 7 ngày liên tục.
- Nếu cá bị nhiễm nặng sán, rận cần tăng liều lượng thuốc Praziwantel lên 4g/1m3 và kéo dài thời gian điều trị lên 5-7 ngày. Đồng thời kết hợp xử lý môi trường sống bằng các hóa chất diệt khuẩn như formol, hoặc diệt tạo.
- Sau đó cải thiện môi trường nước, kiểm tra, điều chỉnh các yếu tố như pH, DO, Nitrite, Nitrate về mức lý tưởng. Tăng cường oxy hòa tan bằng cách mở máy sục khí liên tục 24/24. Thay 30-50% nước bể để làm loãng các chất độc hại và cải thiện chất lượng nước. Lưu ý không nên thay nước 100% để tránh stress cho cá.
- Cho cá ăn nhiều thức ăn giàu dinh dưỡng, vitamin như tôm, trùn chỉ đất, rau củ sống,… để tăng cường sức đề kháng. Bổ sung các loại men tiêu hóa và vi khuẩn có ích như Bacillus subtilis vào nước để cải thiện môi trường tiêu hóa của cá. Rải vôi ngâm nước để khử trùng, làm lành vết thương cho cá.
Duy trì điều kiện nước tối ưu và theo dõi sức khỏe cá trong 2 tuần sau điều trị để đảm bảo cá hồi phục hoàn toàn.
Cách phòng tránh hiệu quả cá koi cạ mình
Cá koi bị cạ mình thường do mắc các bệnh ký sinh trùng như sán, rận. Nguyên nhân chủ yếu được cho là do chất lượng nước kém, vệ sinh bể nuôi không đảm bảo. Do đó, để phòng tránh hiệu quả cần lưu ý:
- Giữ gìn vệ sinh bể cá thường xuyên, làm sạch cặn bẩn đáy bể, xử lý nước bằng hệ thống lọc, sục khí để đảm bảo chất lượng nước tốt, hút bỏ bùn, tảo và thức ăn thừa để giữ môi trường sống trong lành.
- Bổ sung vi khuẩn, men vi sinh vào nước để xử lý các chất độc hại, khử mùi hôi tanh, nâng cao đề kháng và sức đề kháng cho cá.
- Kiểm tra định kỳ các yếu tố như pH, DO, Nitrate/Nitrite và kịp thời điều chỉnh về ngưỡng lý tưởng phù hợp với cá Koi.
- Thêm 1-2% dung dịch muối ăn (NaCl) để tăng hàm lượng điện giải, tiêu diệt các vi sinh vật gây hại như Dactylogyrus, Epistylis, Chilodonella.
- Duy trì nhiệt độ nước ổn định 20-27 độ C, không để nhiệt độ xuống dưới 10 độ C hay tăng quá cao trên 30 độ C.
- Khi thả cá koi mới về cần cách ly 2-4 tuần trước khi cho chung bể để quan sát có dấu hiệu mắc bệnh hay không.
- Hạn chế căng thẳng cho cá bằng cách thay nước thường xuyên, bổ sung các chất hỗ trợ thải độc tố ra khỏi cơ thể cá.
- Xử lý nước bằng men vi sinh, probiotic thường xuyên để ổn định môi trường và tăng khả năng miễn dịch cho cá. Chỉ sử dụng thuốc khi cá xuất hiện dấu hiệu bệnh rõ ràng.
- Mật độ cá không quá 0,5-1kg/1m3 nước. Giảm bớt mật độ khi cá lớn dần lên để đảm bảo chất lượng nước và môi trường sống tốt nhất.
- Đảm bảo môi trường sống trong lành, ổn định cùng chế độ chăm sóc, dinh dưỡng hợp lý chính là chìa khóa để phòng tránh hiệu quả các bệnh trên cá Koi.
Ngoài ra, chế độ dinh dưỡng cân đối, hợp lý cũng góp phần quan trọng giúp tăng sức đề kháng, phòng ngừa bệnh hiệu quả cho đàn cá koi. Định kỳ kiểm tra, theo dõi tình trạng sức khỏe, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để có biện pháp xử lý kịp thời cũng vô cùng cần thiết.
Xem thêm: Cá koi nằm im dưới đáy là bệnh gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả
Trên đây là một số thông tin chi tiết hơn về nguyên nhân, cách điều trị và phòng tránh hiện tượng cá Koi bị ngứa cạ mình. Hy vọng thông qua bài viết, người nuôi cá Koi có thể hiểu rõ hơn và biết cách xử lý khi gặp trường hợp tương tự.
Ngoài ra nếu bạn đang tìm kiếm các loại thức ăn cho cá Koi, hãy tìm hiểu đến “Thức ăn cá Koi Hikari” – với triết lý “thức ăn tốt tạo ra cá khỏe”, Hikari không ngừng nghiên cứu và cho ra đời các sản phẩm thức ăn cá Koi chất lượng hàng đầu, giàu dinh dưỡng, giúp cá phát triển toàn diện.
Công thức độc quyền của Hikari được chứng minh khoa học giúp tăng cường miễn dịch, màu sắc rực rỡ cho cá Koi. Với cam kết mang tới chất lượng tuyệt hảo nhưng vẫn đảm bảo giá cả phải chăng, thức ăn cá Koi Hikari đã chinh phục được người nuôi cá Koi chuyên nghiệp cũng như người mới bắt đầu trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
